Para 100 viteve lindi Pajtimtari i Madh i Kombit, Anton Çeta, që pajtoj mbi 1800 gjaqe. Me origjinë nga Xhuxha e Mirdites i lindur më 3 janar 1920 në Gjakovë, Anton Çeta ndrroj jetë në vitin 1995 në Prishtinë.
Gjyshi i Anton Çetes, patrioti Mark Çeta është i lindur në vitin 1860 në Xhuxhë të Krahines të Fanit Mirditë dhe në moshën 24 vjeçare, është larguar nga Mirdita, duke u vendosur në Prizren.
Në vitin 1990, profesor Çetta është zgjedhur kryetar i “Këshillit Qendror të Lëvizjes Kombëtare për Pajtimin e Gjaqeve”, ku falë Anton Çetes u falën mbi 1800 gjaqe dhe u pajtuan mbi 30 mijë ngatrresa mes shqiptarve.
“Duhet të jemi trima të urtë. Kombi shqipëtar kurrë nuk ka qenë më unik, pas këtij bashkimi kombëtar nuk ka fuqi që mund ta gjunjëzojë këtë popull”
Anton Çetta Me rastin e 28 vjetorit të pajtimit të gjaqeve
Humanisti, vetëdija kombëtare Anton Çeta do të mbahet mend, për kontibutin e tij të madh që dha në pajtimin e gjaqeve mes shqiptarëve në çdo krahinë të Kosoves e më gjerë, ku vendosmeria dhe mendja e plakut të urtë Anton Çeta, shpëtoj kombin nga errësira shekullore e gjaqeve, dhe të bënte bashkim mes shqiptarve të Kosoves, duke shpetuar kombin, nga përçarjet, vllavrasjet e gjakmarrjet, që favorizonin vetëm
regjimi serb për të sunduar më lehtë shqiptaret.
Nderi i Komit “Plaku i urtë”, siç i kishte dhënë epitetin populli, kishte arritur të pajtonte me mijëra familje të hasmuara dhe dukuria e keqe e gjakmarrjes pothuajse ishte zhdukur krejtësisht deri kah mesi i viteve ’90.
Anton Çeta dijti qe me pervujtesine dhe urtine e tij ta prek palcen e ndergjegjejes se shqiptarit ne kohet me te veshtira per Kosoven, duke e çrrenjosur hakmarrjen dhe duke e shpaluar Besen nder ne, jo si refeudalizim por si menyre e vetedijesimit tone.
??Kur merrte fjalën Anton Çeta falej gjaku zgjatej jeta:
-Një shqiptar nga Drenica ka treguar: “Kur shihja bac Antonin duke ardhur në drejtim timin, nuk përmbahesha dot pa falur gjakun, sepse ishte si një njeri i shenjtë…”
Anton Çeta fali Gjakun në çdo krahinë të Kosoves , kur organizoheshin manifestime me pjesmarrje me mijera vetë nga mbarë trevat e u falen me mijera gjaqe.
Falja e gjaqeve “Te Verrat e Llukes”
Tubim i përmasave epike, konsiderohet si tubimi më i madh shqiptar i të gjitha kohërave, ku rreth 500 mijë shqiptarë bashkohen në fushën e pajtimit. Vlenë të përmendet se kjo ishte një nga periudhat kur vetëdija kombëtare ishte në nivelin më të lartë. Fushata e pajtimit të gjaqeve ishte një nga nismat më patriotike, që rezultoi me 1800 gjaqe të falura, dhe rreth 30 mijë ngatërresa të pajtuara. Mirënjohje të përjetshme për të gjitha ata që morën këtë nismë-studentët, dhe ata që drejtuan-plaku i urtë Anton Qeta, Zekeria Cana, dhe gjithë të tjerët.
Nga viti 1968 Vigani i Kombit Anton Çeta ka qenë udhëheqës i Departamentit të Folklorit në Institutin Albanologjik të Prishtinës. Në vitin 1990, profesor Çetta është zgjedhur kryetar i “Këshillit Qendror të Lëvizjes Kombëtare për Pajtimin e Gjaqeve”. Duke qenë se gjatë mbledhjes së folklorit kishte vizituar të gjitha viset shqiptare, ai kishte fituar respektin dhe dashurinë e popullit. “Plaku i urtë”, siç i kishte dhënë epitetin populli, kishte arritur të pajtonte me mijëra familje të hasmuara dhe dukuria e keqe e gjakmarrjes pothuajse ishte zhdukur krejtësisht deri kah mesi i viteve ’90. Në zgjedhjet e para paralele të organizuara më 1992, Anton Çeta zgjidhet deputet në Parlamentin e Republikës së Kosovës nga radhët e LDK-së. Për aktivitetin shkencor, kulturor e kontributin e tij në përkthimin e shumë veprave, Anton Çetta iu ndanë mirënjohje, çmime e shpërblime të shumta. Vdiq në vitin 1995, në Prishtinë.
ANTON ÇETTA lindi në Gjakovë më 3 janar 1920, i biri i atdhetarit Lazer Çeta. Gjyshi i Anton Çetes është patrioti Mark Çeta , i lindur në Xhuxhë të Krahines të Fanit Mirdites.
Nëntë muaj pas lindjes të Anton Çetes familja u shpëmgul nga Gjakova në Tiranë, ku qëndroi tri vjet.
Regjimi i Zogut, meqë i takonte partisë së Nolit, e burgosi gjyshin Lazrin. Me të dalë prej burgut, bashkë me familjen, u kthye në Kosove ne Prizren.
Aty mbaroi dy klasët e para të shkollës fillore, ku për mësues kishte Lazër Lumezin, intelektual i njohur në atë kohë. Më 1928 dhe familja përsëri u kthye në Tiranë, ku qëndruan deri më 1941.
Aty kreu dy klasët e fillores që i kishin mbetur. Pastaj ndoq Liceun në Korçë.Aëbotë, liceu i Korçës ishte institucioni më i preferuar edukativ dhe me pas vazhdoi shkollimin në Liceun klasik në Milano të Italisë dhe kjo mature vlente shume ne ate kohe.
Ne vitin 1941 u punësua për kohë të shkurtër në “Posttelegraf” të Tiranës ku ata e transferojne ne posttelegrafin e Prizrenit si pergjegjes qe te pergadiste kuadro dhe pastaj te kthehej perseri ne Tirane. Ne Prizren takon familjaret e nenes dhe shoket e femijerise dhe vendos qe mos te kthehet me ne Shqiperi. Në vitin shkollor 1945/46 punoi profesor në Gjimnazin e qytetit. Një kohë udhëhoqi korin e shkollës. Ishte anëtar i Shoqërisë “Agimi” dhe kryetar i saj . Pas përfundimit të luftës, regjistrohet në .Fakultetin filologjik të Universitetit të Beogradit, grupi i romanistikës – dega gjuhe dhe letersi frënge.
Ishte fat që e kishe të kryer liceun e Korçës, e që kishte qenë i kritereve të larta dhe tejet rigoroz. Në Korçë, mësuesit i kishin kryesisht francezë. Të gjitha lëndët kryesore i mësonin në frengjisht Studimet i mbaroi pas katër vitesh (më 1950) dhe u emërua asistent në Seminarin e gjuhës dhe letërsisë shqipe të Fakultetit filologjik të Beogradit, ku qëndroi dhjetë vjet.
Në vitin 1961 nga Beogradi kthehet në Prishtinë dhe emërohet ligjërues në Degën e Gjuhës Shqipe të Fakultetit Filozofik, Letërsinë e Rilindjes dhe Letërsinë e vjetër shqipe.
Nga viti 1967 e vazhdoi në Institutin Albanologjik të Prishtinës, si studiues në Degën e Folklorit ku me tërë qenien e tij intelektuale ai do t’i përkushtohet krijimtarisë folklorike, mbledhjes, botimit dhe studimit të saj. Në këtë institucion qëndroi deri në vitin 1986, kur edhe u pensionua
.
Si romanist, Anton Çetta dha një ndihmesë të çmueshme në fushën e përkthimeve nga letërsia frënge. Lexuesit tanë, në saje të punës së këtij veprimtari tonë të shquar, patën mundësi t’i njihnin tregimet e shkrimtarit të njohur frëng Mopasanit, në një përmbledhje tregimesh të zgjedhura, si edhe romanin “Vocrraku” të një bashkëkohësi të Mopasanit, jo më pak i njohur sesa i fundit, Alfons Dode-së.
Anton Çetta ka përkthyer edhe rreth 20 përrallëza të fabulistit në zë La Fontenit. Anton Çetta, duke i qëndruar besnik origjinalit, e bëri La Fontenin të flasë shqip në atë mënyrë që vërtet duke i lexuar këto përkthime, kemi përshtypjen se janë krijime origjinale.
Ministria e Arsimit, e Kulturës dhe Shkencës të Francës i dha çmimin më të lartë “Palma akademike” për kontributin që i dha kulturës sonë dhe për afrimin e kësaj kulture me atë franceze
Anton Çetta është autor edhe i disa përkthimeve nga italishtja. , Alberto Moravias, të cilat u botuan në një vëllim tregimesh të zgjedhura. Ndërkaq, ai u mor me shumë sukses me shqipërimin e poezisë italiane, ku shqipëroi një përmbledhje poezish të poetit bashkëkohës italian Vinçenco Santanxhelo.
“Në prehër të gjyshes” , Këtu perfshihen gjithsej shtatë vjersha apo poemtha te frymezuara nga krijimtaria jonë popullore. Përmes tyre arrihet efekti ekukativ,sepse u rekomandohet fëmijëve rruga e drejtë, forcimi i virtyteve më të larta e më të mira dhe luftimi i veseve të këqia, mosbërja keq askujt. Këto vjersha në formë të gojëdhënave, legjendave e përrallave e fusin fëmijën në botën e pasur imagjinative e magjepse thënë shkurt, ky libër shënon një kontribut të çmueshëm në letërsisë tone për fëmijë.
Gjyshi i Anton Çetes, Mark Çetta i lindur në vitin 1860 në Xhuxhë të Krahines të Fanit në Mirditë u rrit dhe u edukua me frymën atdhetare dhe u ushqye me dashuri ndaj vendit. Karakterizohej si një djalë trim, i shkathët dhe gezonte një autoritet të madh.
Në moshën 24-vjeçare, ai largohet nga vendlindja Xhuxha e Fanit të Mirdites dhe vendoset në Prizren, duke punuar si zyrtar i ne konsullaten austrohungareze në Prizren.
Gjatë periudhes katërmbëdhjetë vjecare qe punoi aty nuk pushoi asnjëherë veprimtarinë atdhetare duke i dalë zot popullit shqiptar të Kosovës në format më të ndryshme.
Pas vitit 1898 Mark Çetta u transferua me detyrë nga konsullata austrohungareze e Prizrenit në atë të Selanikut ku qëndroi për pesë vjet. Në Selanik, njihet dhe bashkëpunon me patriotë dhe figura të kombit shqiptar, nder te cilet mund te veçoj Shahin Kolonjën, një nga veprimtarët me të shquar të lëvizjes kulturore e patriotike shqiptare ne Sofie te Bullgarise, pastaj Aladro Kastriot nga Italia e Jugut, i cili punonte për Lëvizjen Nacionaliste Shqiptare dhe qe permes Mark Cettes dergoi flamurët e parë shqiptarë si dhe dokumente që bënin fjalë për parinë shqiptare, e cila duhej të shpallte kryengritjen kundër Perandorise osmane, në dy vilajete shqiptare: të Kosovës dhe atë të Shkodrës.
Këtë e dëshmon edhe shtypi i kohës: “Mark Çetta në rrezik të jetës se vet e tue sakrifikue grue e fëmij, vajti në Dubrovnik e Nish muer në dorëzim flamur e dokumenta, e si trim e besnik që ish, nuk u tremb aspak nga spiunet e regjimit të Sulltan Hamidit, por i suell në Shqipni, msheftas e i shpërndau”. Ndersa ai thoshte “Dishiri i jem asht qi të lirohet Shqipnia, pa sa për fron të saj e din vet ajo se cilit ka me ja dhanë” (Mark Cetta).
Mark Çetta vdiq pas një sëmundje të rëndë, më 13 tetor të vitit 1928, në Tiranë.
I ati i Anton Çetes, Lazer Cetta, lindi në Prizren më 1 shkurt të vitit 1895. Arsimin fillor (5-vjeçar) e kreu në Prizren në ndersa ate te mesëm e nisi në Shkup (gjimnazin e ulët) dhe më vonë përfundoi ne Liceun Francez ne Selanik.
Në periudhën e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë më 1912, gjyshi i rrinte përkrah të atit duke i ndihmuar në punët dhe aktivitetet në dobi të atdheut. Atij tashmë, pasi e mbaroi edhe kolegjin, nuk i mungonte jo vetëm guximi dhe vrulli rinor, por as arsimimi dhe dija të cilat i vuri pa ngurrim në shërbim të atdheut.
Eshtë ndër shqiptarët e rrallë që ka kontribuar në administratën e shtetit shqiptar që kur ky shtet lindi më 28 nëntor 1912 e deri në vitin 1940, kur edhe ndërroi jetë.
Punoi si sekretar i pare ne Ministrisë Arsimit. Në kuadrin e Ministrisë së Punëve të Brendshme ndihmoi mjaft dhe për ngritjen dhe funksionimin e sistemit gjyqësor . Gjithashtu, është evidente edhe veprimtaria e tij si diplomat, duke kryer shumë detyra pranë Ministrisë së Punëve të Jashtme.
Kishte jetë të pasur intelektuale duke shkruar shumë libra me tematikë shoqërore dhe edukative. Megjithatë, vepra më e spikatur e tij i përket fushës së historisë dhe titullohet “Përmbledhje e Historisë Ushtarake Botërore e Shqiptare”, e cila u botua në vitin 1931.
Gjatë veprimtarisë së tij, Lazër Çetta është vlerësuar nga institucionet e shtetit shqiptar, nga bashkëkohës dhe intelektualë të ndryshëm. Bie në sy veçanërisht dekorimi i tij nga presidenti francez me medaljen “Oficier d’Academie”, dekoratë e akorduar në vitin 1928. Sërish në vitin 1934 Lazër Çetta dekorohet për herë të dytë nga shteti francez me medaljen “Kryqi i Kalorësit të Legjionit të Nderit” ./Vllazni Domgjon /
